Was Rembrandt wel zo origineel?
Nu het 'Rembrandt-jaar' bijna voorbij is, wil ik een paar kanttekeningen plaatsen bij 'Onze Held'....
Het jubeljaar loopt ten einde en wat is er weer een hoop gejubeld over onze op één na grootste 'Celebrity' , want bijna werd Johan Cruyff van z'n voetstuk gebracht! Er werden Rembrandt-wedstrijden gehouden, er zijn talloze Rembrandt-portretten geschilderd. Steden in Nederland probeerden elkaar af te troeven met speciale tentoonstellingen over o.a.'De jonge Rembrandt', Er werden vlak voor dit heugelijke herdenkings jaar 'nieuwe' Rembrandts ontdekt en de Nederlandse televisie draaide op volle toeren. Kortom er viel weer veel geld te verdienen aan deze merchandising! En natuurlijk gingen er hele volksstammen op pad om in een tijd van nationale vertwijveling eindelijk weer eens een echt Hollands symbool te kunnen bejubelen!
Maar laten we een paar dingen enigzins in perspectief plaatsen.Was Rembrandt wel zo origineel? Kwam hij als genie pardoes uit de hemel vallen? Was hij wel de uitvinder van het clair-obscuur en was hij de eerste die de 'affecten' gebruikte in portretten?
We weten bijna zeker dat Rembrandt nooit in Italië is geweest om de grote 'nieuwe' kunst van zijn tijd te bekijken. Maar ongetwijfeld heeft hij wel de veilinghuizen bezocht waar veel van die kunst over de grens kwam en in zijn nabijheid werd gebracht. Neem bijvoorbeeld zijn vroege zelfportretten
En laten we deze dan eens vergelijken met portretten van een jonge Italiaanse meester uit Venetië: Giorgione die ongeveer 2 eeuwen eerder leefde.....
Die beplaalde diagonaal in de compositie, het opzij kijken met een sterke belichting van één kant, vaak het glimmende harnas en last but not least: de uitdrukking in het gezicht! Deze aspecten in het kleine oeuvre van Giorgione (hij leefde slechts van 1477 tot 1510) was de uitvinding van de Venetiaanse schilders uit die tijd!
Dit vroege zelfportret van de toen nog 'glad' schilder Rembrandt heeft wederom een soort zelfde vragende blik en met de mond half open als het vorige portret van de jonge Giorgione. Maar heeft dit zelfportret van Rembrandt qua compositie ook niet veel weg van een ander portret van Giorgione?
Of wanneer wij verder kijken naar de loopbaan van Van Rijn waarin hij een zelfportret schilderde met een houding en uitdrukking van een 'arrivée' waarin hij een bijna exacte compositie gebruikte als die van de jonge Titiaan (die leefde tegelijkertijd met Giorgione) die het portret van de dichter Ariosto schilderde; bekend als 'de man met de blauw mouw'.
Blijkbaar was dit ook een typische Venetiaanse uitvinding want wij kunnen dergelijke portretten ook vinden bij Giorgione....
Met de lichte arrogante houding van deze heren en het typische 'muurtje' waarop zij leunen kan er toch geen enkele twijfel bestaan over laten we het keurig zeggen: pastiche-eren!?
Tuurlijk was Rembrandt een uitstekende kunstenaar waar wij Hollanders trots op mogen zijn en ja het 'naäpen is ook van alle tijden en ook legitiem in de kunst maar een beetje historisch perspectief kan toch geen kwaad na al dit jubelen ;-)?!
Oh ja...wanneer is het overlijdens-jaar van Van Gogh? ;-)